Page 18 - internet

sirdergisi.com
Eylül 2020 - Muharrem 1442 MANEVİ DİNAMİKLERİMİZ

Râzî

Emin ERSOY
Râzî (Farsça: sonraları Moğol istilası ve Haçlı seferleri'nin sonucu
الرازي, Latince: olarak bu gelişme durmuştur. Bilhassa Moğol istilası
Rhazes) ya da tam bu elde edilen gelişmelere büyük darbe vurmuştur.
adıyla Ebû Bekir Sadece Sivas kütüphanesinin yakılmasında 250.000
Muhammed bin kitap yok olmuştur.
Zekeriyyâ er-Râzî
(865, Rey - 925, Din hakkında görüşleri
Rey), Fars sim-
yacı, kimyager, hekim ve filozof. Gençlik yıllarında Razi'ye din ile ilgili atfedilen birçok çelişkili söy-
edebiyat ve musiki ile ilgilenmiştir ve geçimini ku- lem bulunmaktadır. Biruni'nin kaleme aldığı Ra-
yumculuk yaparak sağlamıştır. Râzî doğduğu şehir zi'nin Bibliografisi (Risāla fī Fihrist Kutub al-Rāzī)
olan Rey'de felsefe, matematik, doğa bilimleri ve isimli kitaba göre Razi iki adet "kafir kitabı" yaz-
astronomi eğitimi aldıktan sonra Bağdat ve başka mıştır: "Fī al-Nubuwwāt" (Kehanetler Üzerine) ve
İslam şehirlerinde öğrenimini tamamladı. Daha "Fī Ḥiyal al-Mutanabbīn" (Sahte Peygamberlerin
sonrasında da tıp öğrenimi gördü. Rey ve Bağdat Hileleri Üzerine). Bu kitapların ilki Biruni'ye göre
hastanelerinde başhekim olarak çalışan Râzî'nin "dinlere karşı olduğu iddia ediliyordu" ve ikincisi de
eserlerinin hemen hemen hepsi Latinceye çevril- "peygamberlerin gerekliliğine saldırdığı iddia edi-
miştir. Tıp alanında yazdığı Hâvî adlı ansiklopedi 17. liyordu."Risale isimli eserinde Biruni, Razi'nin dini
yüzyıl'a kadar alanında en önemli başvuru kayna- görüşlerini eleştirir ve fikirlerine ihtiyatla yaklaştığı-
ğı olmuştur. Râzî'nin tıp bilimine yaptığı en önemli nı söyler ve hatta Razi'nin Mani dininden esinlendi-
katkılardan biri de ilk defa kimyayı tıbbın hizmetine ğini iddia eder. Bununla birlikte Biruni Razi'nin, ara-
sunmuş olmasıdır. larında Fi Wujub Da‘wat al-Nabi ‘Ala Man Nakara
bi al-Nubuwwat (Kehanetleri İnkâr Edenlere Karşı
Hayatı Peygamberin Öğretilerini Yayma Zorunluluğu) ve
Fi anna li al-Insan Khaliqan Mutqinan Hakiman (Bu
Razî eczacılık, simya, müzik ve felsefe dallarında Adamın Zeki ve Kusursuz Bir Yaradanı Var) da olan
son derece önemli katkılar yapmıştır. Farklı alan- din hakkındaki başka kitaplarını da çalışmaları al-
larla alakalı yaklaşık 200 kitap ve makalesi vardır. tında "dini bilimler" başlığında listelemiştir. Razi'nin
Pediyatri'nin babası olarak bilinir. Ayrıca göz bilim- din ile ilgili günümüze kadar ulaşmış herhangi bir
leri konusunda da otorite kabul edilmiştir. Alkol ve çalışması bulunmamaktadır.
gazyağını bulan ve çiçek hastalığını kızamıktan fark-
lı olduğunu ilk keşfeden kişidir. İngiliz oryantalist
Edward Granville Brown'a göre tüm zamanların en
yetkin bilim insanlarından biridir. Daha çok tıp-ec- Razi'ye atfedilen pek çok görüş ve alıntı Ra-
zacılık alanındaki başarısıyla tanınmıştır. İS 750 yı- zi'nin günümüze ulaşmış eserlerinden değil, aslen
lından sonra Türk ve Pers kültürlerinin katılmasıyla Ebu Hatim el-Razi tarafından yazılan, Aʿlām al-nu-
kozmopolit bir hal alan İslam medeniyeti her alanda buwwa isimli bir kitaptan gelmektedir. Ebu Hatim,
ilerleme kaydetmeye başlamıştır. Bu dönemde bir- bir İsmaili misyoneriydi ve Razi'yle münazaralarda
çok İslam şehrinde büyük kütüphaneler kurulmuş- bulunurdu; ancak bu misyonerin Razi'nin görüşle-
tur. Bunlar aynı zamanda araştırma merkezleriydi. rini güvenilir bir şekilde kaydedip etmediği halen
tartışılmaktadır. Eski tarihçilerden Şehristani, "bu
Kişiliği ve başarıları tip suçlamalara genel olarak şüpheyle yaklaşılmalı
çünkü suçlamalar Muhammed bin Zekeriya Râzî ta-
Antik çağa ait birçok kitabın çevirileri yapılmıştır. rafından sert bir şekilde saldırılan İsmaililer tarafın-
Antik Çağ'da Thales'le başlayıp gelişen doğa felse- dan yapılmışlardır." diye iddia etmiştir.
fesinin İskenderiye kütüphanesinin yakılmasıyla
kesintiye uğramasından sonra İslam uygarlığı içinde Ebu Hatim'e göre Razi dinler hakkında şiddetli
tekrar doğuşu Ebu Bekir el Razi ile olmuştur. Bunun eleştirilerde bulunmuştur; özellikle de peygamber-
yanı sıra Aristoteles ve idealizm felsefesinin takip- lik deneyimi sonucu vahiy inmiş dinlere karşı. Razi,
çisi Farabi'yi ve idealizm ve doğa felsefesini birleş- "[Tanrı] birtakım kişileri diğerlerinin üzerine tayin
tirmeye çalışan İbni Sina'yı önemli isimler arasında etmemeli ki bu onlara zeval getirecek şekilde bir-
sayabiliriz. Ebu Bekir el Razi İslam içindeki önemli birlerinin aralarında ne rekabet ne de anlaşmazlık
akımlarla çatışmaya girmiş ve İslam uygarlığı için- çıkmasın" demiştir.
de Thales benzeri bir gelenek kuramamıştır. Daha

16